Kunst en taal hebben een fijne en tegelijkertijd moeizame relatie. In deze blog bespreek ik hoe kunst en taal elkaar kunnen ondersteunen, maar elkaar soms ook in de weg zitten. Kunst bespreken is leuk en voegt toe aan de ervaring van kunst. Hoewel soms het probleem is dat kunst niet in woorden is te vatten. Kortom hoe zit het met kunst en taal zijn het vrienden of niet?
Kunst in taal gevat
Kunst digitaliseren is eigenlijk niet mogelijk, want zo als veel museumliefhebbers met mij eens zullen zijn is er geen ervaring gelijk aan het oog en oog staan met een kunstwerk. Het is een discussie die al decennia lang in de kunstwereld rondwaart; moet kunst wel of niet worden uitgelegd. Zijn de ideale omstandigheden om kunst te beschouwen die van de White Cube; witte wanden geen uitleg, of mag je kunst vatten in woorden.
Persoonlijk ben ik een fan van kunst zonder uitleg. Vrij kijken naar kunst, zonder gestuurd te worden door de tekstbordjes. Maar ik heb de kennis die normaal op bordjes of in audiotours wordt gedeeld voor een deel in mijn hoofd heb zitten. Ik ben opgeleid in de (westerse) kunstgeschiedenis en kan de werken die ik zie in die context plaatsen. Belangrijker nog ik kijk ook al jaren naar kunst en vind het daarom leuk te experimenteren met wat ik zie, voel en denk als ik voor een kunstwerk sta.
Kunst en taal in gesprek
Er zijn nog vaak vervend kunstbewonderaars die vooral in mooie, vage woorden over kunst praten. Dat wil nog weleens afschrikwekkend werken en het maakt een gesprek lastig. Terwijl je zeker over kunst met iedereen van 4 tot 100 (en daar voorbij) kan praten. Het is beeld en het doet iets met je of juist niet. In de podcast ‘Dat kan mijn kleine nichtje ook’, hoor je precies het verschil tussen de kunstexpert en de leek. Kunstexpert Gisbert is af en toe wat geïrriteerd door de opmerking en vragen van kunstnitwit Noortje, maar uiteindelijk hebben ze een goed gesprek over kunst en alles wat daarbij komt. Hij door zijn bewoording en houding wat minder hooghartig te laten klinken, en zij door te durven kijken naar en vanuit haar eigen perspectief te praten over kunst.
Kunst en taal als hulpmiddel
Het kan ook andersom, kunst om taal te verduidelijken. Denk aan boekomslagen, waar vaak kunstwerken op staan afgebeeld. Of monumenten waarin een gebeurtenis of persoon die wordt herdacht wordt weergegeven. Daar waar woorden tekort schieten, kunnen beelden veel zeggen. Oftewel kunst is een taal op zich. Het is al een roman. Je kunt slechts de verhaallijn vertellen, maar het wordt pas interessant als je de manier waarop je iets opschrijft verandert. In een boek gebruik je daarvoor woorden in de beeldende kunst gebruik je het beeldende.
Of toch niet.. vaak genoeg wordt er ook gebruik gemaakt van woorden in de beeldende kunst. Een persoonlijke favoriet is herman de vries. Hij kan van woorden weer beeldende kunst maken door ze eindeloos te herhalen. Verliezen de woorden dan hun betekenis, of krijgen ze juist een nieuwe? Leuk is dat herman de vries ook van het beeld de uiterste grenzen opzoekt met abstracte weergave van kleuren. Kleuren die letterlijk uit de natuur zijn genomen en op papier gesmeerd. Hij bevraagt kunst als een manier om je uit te drukken, en de natuur als kunstvorm.
Kunst en taal digitaal
Kortom kunst is iets dat je moet zien en beleven, maar dat vaak meer tot leven komt als je erover praat. Hier is de rol voor musea als publieke ruimtes waar men elkaar kan ontmoeten en keuvelen over wat je ziet. Als promoter van het digitale wil ik maar weer eens benadrukken dat nu communicatie veranderd naar het digitale, ook daar een rol ligt voor musea. En een gesprek over kunst kan dus als gezegd via een podcast, of op social media, of een museum website of online event. Je kan het zo gek nog niet bedenken, of toch wel?
Het Kunstburo denkt graag met je mee over hoe je de taal van kunst vertaald naar het digitale, dus schroom niet een berichtje te sturen.